Waarom veiligheid binnen essentieel is voor veiligheid buiten
Veiligheid is een veelbesproken onderwerp binnen organisaties, vooral in sectoren waar werknemers direct te maken krijgen met risico’s en stressvolle situaties. Maar hoe zorg je ervoor dat medewerkers zich veilig voelen binnen een organisatie, zodat ze die veiligheid ook naar buiten kunnen brengen? Kirstin Lentz, expert in teamontwikkeling binnen het publieke domein, deelt haar inzichten over sociale en psychologische veiligheid en de impact daarvan op het werk.
Het klinkt logisch: als medewerkers zich veilig voelen binnen hun organisatie, kunnen ze ook beter omgaan met onveilige situaties buiten. Maar is dat echt zo vanzelfsprekend? Volgens Lentz is het een fundamentele voorwaarde:
"Als er intern geen veilige basis is, moeten medewerkers extra hard werken om die veiligheid extern te creëren. In sectoren zoals de zorg, politie en defensie, waar onveilige situaties inherent zijn aan het werk, is een stabiele thuisbasis cruciaal. Het helpt medewerkers om stress te verwerken en te reflecteren op hun ervaringen."
Wat verstaan we onder veiligheid?
Veiligheid kent verschillende vormen. Lentz richt zich in haar werk met name op sociale en psychologische veiligheid:
- Sociale veiligheid betekent dat mensen zich geaccepteerd, gerespecteerd en niet bedreigd voelen binnen hun werkomgeving.
- Psychologische veiligheid houdt in dat medewerkers zich vrij voelen om hun mening te geven zonder angst voor negatieve gevolgen.
"Als mensen zich sociaal en psychologisch veilig voelen, durven ze zich uit te spreken, kunnen ze fouten maken zonder bang te zijn voor represailles en voelen ze zich gewaardeerd binnen hun team."
Voorbeelden van (on)veiligheid binnen organisaties
Hoe uiten sociale en psychologische (on)veiligheid zich in de praktijk? Lentz geeft voorbeelden:
- Onveiligheid kan subtiel zijn: Grappen die te ver gaan, bepaalde medewerkers die systematisch worden genegeerd, of iemand wiens ideeën standaard terzijde worden geschoven. Dit soort patronen beïnvloeden het gevoel van acceptatie binnen een team.
- Psychologische onveiligheid kan zich uiten in sancties op openheid: Bijvoorbeeld wanneer een medewerker in een discussie zijn mening uit en vervolgens de volgende dag op het matje wordt geroepen door een leidinggevende.
Het verschil tussen ongemak en onveiligheid is hierbij belangrijk. Ongemak ontstaat als ideeën en standpunten botsen, maar zonder negatieve consequenties. Onveiligheid begint wanneer afwijkende meningen bestraft worden, bijvoorbeeld door uitsluiting, bedreigingen of repercussies voor de carrière.
Wat gebeurt er als medewerkers zich niet veilig voelen?
Wanneer medewerkers zich niet veilig voelen binnen hun organisatie, heeft dat gevolgen voor hun werk. Ze worden minder weerbaar, raken sneller gestrest en kunnen minder goed omgaan met de emoties van patiënten of burgers. In sectoren waar snel moet worden geschakeld in stressvolle situaties, kan dit zelfs bijdragen aan escalatie.
"Als je zelf stevig in je schoenen staat, ben je beter in staat om rustig en doordacht te reageren op stressvolle situaties. Dat heeft een directe invloed op de veiligheid en effectiviteit van je werk buiten de organisatie."
Hoe werk je aan veiligheid binnen organisaties?
Volgens Lentz is het verbeteren van de interne veiligheid een proces dat tijd en toewijding vergt.
Belangrijke stappen zijn:
- Een veilige basis creëren: Dit begint met onderlinge verbinding en vertrouwen, voordat moeilijke onderwerpen besproken kunnen worden.
- Afspraken maken: Teams kunnen samen bepalen welke omgangsvormen gewenst zijn en hoe ze met spanningen omgaan.
- Leiderschap tonen: Leidinggevenden spelen een cruciale rol. Door openheid en kwetsbaarheid te tonen, geven zij het goede voorbeeld.
- Een langetermijntraject opzetten: Veiligheid ontstaat niet in een enkele teamdag. Lentz adviseert een traject 3 tot 4 sessies in één jaar. Samenwerking staat hierin centraal, psychologische en sociale veiligheid maken er onderdeel vanuit.
- Maatwerk: Voor een zo groot mogelijke impact, zorg voor maatwerk, reflectie en dialoog in teamsessies. Een algemene training rondom veiligheid kan een averechts effect hebben.
Wat levert het op?
Teams die investeren in sociale en psychologische veiligheid zien tastbare verbeteringen:
- Meer werkplezier en minder ziekteverzuim
- Betere samenwerking en communicatie
- Een effectievere aanpak van stressvolle situaties buiten de organisatie
Lentz ziet vaak dat medewerkers na zo’n traject beter functioneren en minder escalaties veroorzaken in hun interacties met cliënten of burgers.
Aan de slag
Wil je aan de slag met het creëren van veiligheid binnen je organisatie? Lentz adviseert:
"Het begint met de erkenning dat dit een belangrijk thema is. Zoek een externe begeleider die het proces kan ondersteunen en maak er een structureel onderdeel van je organisatiecultuur van. Kleine, maar consistente stappen maken een groot verschil."
