Hoe bijzonder. Met haar pleidooi voor kwetsbaarheid en authenticiteit domineert Brené Brown al zo lang de boeken-top-10 van de populaire psychologie, dat je zou denken dat vrijwel iedereen haar werk heeft gelezen. Maar Ben Tiggelaar bekende onlangs in het NRC dat hij het lezen van Browns boeken tot nu toe zorgvuldig had uitgesteld; “van coaches die dingen zeggen als ‘je moet je een beetje kwetsbaar opstellen’ krijg ik jeuk en ik was bang voor een overdosis op dit gebied”. Maar Tiggelaar is inmiddels om. Hij las Durf te leiden, Brené Browns meest recente boek over het verankeren van moed en durf in leiderschap, en raakte onder de indruk.

Zelf ben ik al jaren groot fan van Brené Brown en haar pleidooi voor een moedig leven vol oprechte verbintenis. Het begrip vulnerability speelt een hoofdrol in haar boeken, in de Nederlandse vertalingen inderdaad aangeduid met het woord ‘kwetsbaarheid’. Maar het woord vulnerabilty heeft in het Engels nog een tweede betekenis: raakbaarheid. En het is juist dit begrip – raakbaarheid – dat naar mijn idee minstens zo belangrijk, zo niet nóg belangrijker is voor een goede leider.

‍

Jeuk
Ik herken me in Ben Tiggelaars ‘jeuk’. Ik ben er fel tegen dat leiders, teamleden of mensen in het algemeen, ‘zich kwetsbaar opstellen’. Als je jezelf de opdracht geeft, je kwetsbaar op te stellen, dan resoneert dat direct met momenten van gekwetstheid. Je zet onbewust de kanalen open waar je gekwetst kan worden. En daarmee vergroot je de kans dat dat ook daadwerkelijk gebeurt. Dat is nergens voor nodig. En niet effectief bovendien. ‘Gekwetst raken’, is niet wat je als mens of als leider te brengen hebt. Het tegendeel geldt voor ‘geraakt worden’. Wanneer je je ‘raakbaar’ opstelt, stel je je open voor je omgeving, ben je nieuwsgierig naar wat de ander heeft toe te voegen. Op die manier kun je je als leider laten raken door de ander, gevoed worden door nieuwe denkbeelden, en samen met anderen ongebaande paden inslaan. Ik zie het positieve effect bij de leiders met wie ik werk. Ik pleit er dan ook voor, om het begrip ‘kwetsbaar’ te vervangen voor ‘raakbaar’. Een wezenlijk verschil.

‍

Connection, Compassion & Courage

‍
Brené Brown onderzoekt al jaren ‘data with a soul’: mensen die erg moeilijke of traumatische ervaringen hebben doorgemaakt en toch sterk in het leven zijn blijven staan. Drie kernkwaliteiten zijn bij deze personen bovengemiddeld sterk ontwikkeld, zo ontdekte ze: Connection, Compassion, Courage. De kracht van deze combinatie blijkt enorm en Brown onderzoekt dan ook wat we hiervan kunnen leren voor sterk leiderschap.

‍

De eerste kwaliteit, connection, is cruciaal volgens Brown: “humans are wired for connection”. Alles is gericht op verbinding met andere mensen, pas dan kan een mens functioneren. Zonder wij, geen ik. De tweede kwaliteit, is compassion. Een krachtig woord, dat in de Engelse taal een nadrukkelijke wederkerigheid in zich heeft. Het is mededogen en passie, voor anderen, en óók voor jezelf. Zelf buiten schot blijven is hier dus geen optie, ook niet voor leiders. De derde kwaliteit is courage, moed, afgeleid van het Latijnse woord voor hart: cor. In haar beschrijving van courage, toont Brené Brown hoezeer de mensen op wie het onderzoek zich richtte, niet bij de pakken neer bleven zitten, maar zich dapper toonden. Na de eerste schrik, het eerste ‘vluchten, bevriezen of vechten’, kozen ze ervoor om zich moedig te openen, in verbinding te gaan, en zich zo weer te kunnen laten voeden door anderen. Zo heeft in dit proces van verder leven, niet het brein (de prefrontale cortex of de amygdala) de leiding, maar het hart.

‍

Zo’n negen jaar geleden werd ik zelf ook diep geraakt door het gedachtengoed van Brené Brown. Het was in de periode nadat onze zoon Freek omkwam in een noodlottig verkeersongeval. Op momenten van diep verdriet bekeek ik Browns Ted Talk The Power of Vulnerability. Zo vond ik troost en hervond ik mijn kracht tot voortbestaan.

‍

Het waren precies de snaren Connection, Compassion, Courage die ze bij mij raakte met haar verhaal. Het heeft me veel geleerd. Waaronder het inzicht dat goede stappen zetten in moeilijke situaties niet zozeer ‘kwetsbaarheid’ vraagt, maar veeleer ‘raakbaarheid’.

‍

Raakbare leiders

‍
Het woord ‘raken’ biedt een ruimer scala aan mogelijkheden dan ‘kwetsen’. Je kan geraakt worden door een bijzonder roerend verhaal, een filmfragment, je kleinkind of een ogenblik van stilte en troost. Dit zijn uiterst voedende momenten, verbindende momenten, momenten die hoop geven, je je moed doen hervinden, je antwoorden aanreiken. En ja, toegegeven, er is ook de kans dat je pijnlijk geraakt kan worden. Maar de winst van de oprechte verbinding is vele malen groter. Raakbaarheid is daarmee van belang voor iedereen in deze wereld, en zeker voor leiders.

‍

Raakbare leiders tonen maatschappelijke betrokkenheid. Zij creëren verbindingen en tonen een hoge mate van compassie. Zij schenken hun teams het vertrouwen en geven de ruimte. Zij verstaan de kunst van het loslaten. Zij zijn moedig of, zoals Brené Brown het noemt, courageous; zij werken en leven vanuit hun hart. Ze tonen op de juiste momenten hun onzekerheid, ze durven het soms níet te weten. Raakbare leiders staan open voor de mensen waarmee ze werken. Ze beseffen dat zij de wijsheid niet in pacht hebben. Ze willen dagelijks leren, de dialoog aangaan en samen op onderzoek gaan. Raakbare leiders inspireren door over bruggen te lopen die ze samen met anderen nog aan het bouwen zijn. In hun oprechtheid weten zij anderen ook weer te raken. Zo kan een raakbare leider helpen om in gezamenlijkheid belangrijke stappen te zetten naar de beste oplossingen.

‍

Er is geen mand

‍
Freek de Jonge citeerde in een van zijn voorstellingen de schrijver Jan Foudraine: “Ik was bang door de mand te vallen. Nu denk ik: er is geen mand”. Een prachtige uitspraak, die mij diep raakte. Het geeft precies de kern weer van de kracht van raakbaarheid: durf te kiezen en te vertrouwen dat er geen mand ís, waar je doorheen kunt vallen. Een stap die niet vanzelf gaat. Dit vraagt moed en vertrouwen. Het vergt vertrouwen in jezelf; dat wie je nu bent, al genoeg is en dat er altijd te leren valt. En het vergt vertrouwen in je omgeving en de bereidheid door die omgeving geraakt te worden. Een cruciaal uitgangspunt voor goed leiderschap.